Μετά τον λάθος «πολλαπλασιαστή» του ΔΝΤ σειρά έχουν τα λάθη Ρόγκοφ – Ράινχαρτ

Λάθος υπολογισμοί Excel έφεραν παγκόσμια λιτότητα

Αστοχα συμπεράσματα χρησιμοποιήθηκαν από τους θιασώτες των μνημονίων

Τελευταία ενημέρωση: 16:24 Τετάρτη 17 Απριλίου 2013

Είναι εντυπωσιακό, πώς οι αποτυχίες της λιτότητας και των μνημονίων ως διέξοδο στην κρίση, βγάζουν στην επιφάνεια πόσο λάθος είναι... ακόμα και οι θεωρητικοί υπολογισμοί των εισηγητών των μνημονίων. Μετά τον λάθος «πολλαπλασιαστή του ΔΝΤ» σειρά έχουν οι λανθασμένες προσεγγίσεις Ρόγκοφ – Ράινχαρτ που κάνουν την mainstream ακαδημαϊκή οικονομική κοινότητα να τρίζει, από την Οξφόρδη έως το Χάρβαρντ.

Όσο η κρίση διεθνώς επιδεινώνεται, όπως καταγράφει η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, τόσο αναδεικνύονται τα αδιέξοδα που βυθίζουν τον πλανήτη στο φαύλο κύκλο της ύφεσης και του χρέους.

"Θάνατος με ένα Excel" είναι το σχόλιο του νεοκεϊνσιανού βραβευμένου με νόμπελ οικονομολόγου Π. Κρούγκμαν. Αμφισβητούνται οι πιο εμπεριστατωμένες έρευνες, από ένα λάθος στο Excel, σχολιάζει κείμενο στη Washington Post, στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι Financial Times. Παγκόσμια συζήτηση έχει ανοίξει σε όλα τα socialmedia, με την οργή και την ειρωνία να ξεχειλίζουν.
Μετά το «λάθος» του ΔΝΤ με τον «πολλαπλασιαστή του Κέινς» που προέβλεπε πως για κάθε περικοπή δαπανών κατά 1 μονάδα η ανάπτυξη πέφτει 0,5, ενώ αποδείχθηκε ότι πέφτει πάνω από το τριπλάσιο 1,8, έρχεται μια ακόμα αμφισβήτηση.
Οι οικονομολόγοι Κ. Ρόγκοφ και Κ. Ράινχαρτ το 2010 και μετά διάφορες μελέτες του ΔΝΤ και της ΕΚΤ βρήκαν ότι ενώ σε μια χώρα με χαμηλό χρέος τα ελλείμματα μπορεί να βοηθήσουν την ανάκαμψη, γίνονται επιζήμια αν το χρέος ξεπεράσει το 90% του ΑΕΠ καθώς προκαλεί αρνητική ανάπτυξη (-0,1%).
Η ανάπτυξη πέφτει και ο πληθωρισμός αυξάνει είναι το συμπέρασμα-«ευαγγέλιο». Πού οδηγεί αυτό το συμπέρασμα; Η απάντηση είναι απλή: Να δώσει θεωρητική, υποτίθεται βάση στην ένταση της λιτότητας για να μειωθεί το χρέος κάτω από το 90% του ΑΕΠ.
Έτσι η απαίτηση για σκληρή λιτότητα προκειμένου να μην φτάνει το χρέος σε τέτοια ύψη θεωρείται και θεωρητικώς τεκμηριωμένη. Όταν μάλιστα το χρέος είναι μεγαλύτερο από το 90% του ΑΕΠ, η λιτότητα θα πρέπει να είναι ακόμα μεγαλύτερη προκειμένου το χρέος να φτάσει σε τέτοια επίπεδα ώστε να υπάρχει ανάπτυξη και βέβαια να αποφευχθεί η άλλη μαγική λέξη, «πληθωρισμός».
Όμως, τρεις καθηγητές από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης ο Τόμας Εντον, ο Μάικλ Ας και ο Ρόμπερτ Πόλιν αποκάλυψαν το λάθος, βάζοντας όλα τα στοιχεία τα οποία οδηγούν σε άλλη εικόνα.
Κοιτώντας το excel και μια σειρά στοιχείων που δεν καταγράφονται ώστε να σταθμιστούν, για οικονομίες όπως Δανία, Καναδά, Βέλγιο, Αυστρία και Αυστραλία προκύπτει πως εάν συμπεριληφθούν -μαζί με μερικές ακόμα σταθμίσεις- τότε το αποτέλεσμα της ανάπτυξης του ΑΕΠ είναι 2,2% (και όχι -0,1% όπως είχε αρχικά υπολογιστεί) λέγοντας μια εντελώς διαφορετική ιστορία.
Τόμπολα!
Οι τρεις πανεπιστημιακοί πήραν τα ίδια στοιχεία στα φύλλα του Excel που χρησιμοποίησαν οι Ρόγκοφ και Ράινχαρτ για τους υπολογισμούς τους και ανακάλυψαν πως τα αρχικά αποτελέσματα είχαν απλά λάθη υπολογισμού και καταγραφής.
Το πιο σημαντικό από αυτά τα λάθη ήταν να εξαιρέσουν τέσσερα χρόνια της πορείας του ΑΕΠ της Νέας Ζηλανδίας, όπου σε αυτό το χρονικό διάστημα το χρέος προς το ΑΕΠ ήταν πάνω από 90%.
Όταν τα στοιχεία της ανάπτυξης για αυτά τα τέσσερα χρόνια προστέθηκαν, τότε ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης στη Νέα Ζηλανδία για τα χρόνια υψηλού χρέους ήταν 2,6% έναντι -7,6% που πρόσθεσαν στο φύλλου του Excel οι Ρόγκοφ και Ράινχαρτ καταλήγοντας σε λάθος νούμερα.
Διορθώνοντας μόνο αυτό το ποσοστό στο αντίστοιχο κελί του Excel και με δεδομένο ότι μόνο 7 χώρες που εξετάζονταν ήταν στη «κόκκινη» ζώνη του χρέους (άνω του 90% του ΑΕΠ), το τελικό (διορθωμένο) αποτέλεσμα προσθέτει 1,5% κατά μέσο όρο στην ανάπτυξη των χωρών που βρίσκονται σε υψηλή βαθμίδα χρέους.
Με μπλε τα συμπεράσματα των Ρόγκοφ-Ράινχαρτ και με κόκκινο των Ερντον, Ας, Πόλιν Οι πανεπιστημιακοί από τη Μασαχουσέτη βρήκαν κι άλλα σημαντικά λάθη στην έκθεση των Ρόγκοφ και Ράινχαρτ, αλλά το βάρος της Νέας Ζηλανδίας είχε τη καθοριστική σημασία.
Με τα λεφτά των άλλων...

Μετά την κρίση του 2008, τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξήθηκαν σε πολλές χώρες για τη διάσωση των τραπεζών και για να αποφύγουν τα χειρότερα... αλά δεκαετία του ‘30.

Όσες χώρες, όμως, ήταν ήδη με υψηλό χρέος, ξέμειναν γρήγορα από ρευστότητα και βρέθηκαν αντιμέτωπες με το δίλημμα «χρεοκοπία ή συνεχής συρρίκνωση». Πολλοί ακαδημαϊκοί έσπευσαν τότε να τις καθησυχάσουν και οι Ρόγκοφ και Ράινχαρτ έθεσαν τη μελέτη για το 90% του ΑΕΠ, μαζί με άλλους ακαδημαϊκούς του ΔΝΤ. Επειδή κατά μαγική σύμπτωση το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ και το συνολικό της Ευρωζώνης βρισκόταν κοντά σε αυτό το όριο, το μήνυμα ήταν ότι οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να σκέφτονται περαιτέρω δημοσιονομική επέκταση για να μην πλήξουν την ανάπτυξη!
Έτσι, όλη η Ευρώπη εγκλωβίστηκε σε μια μακρά ύφεση που τώρα χτυπά ακόμα και τις εύρωστες χώρες. Μόνο οι ΗΠΑ ξέφυγαν λίγο μετά την εκλογή Ομπάμα, όχι όμως και οριστικά αφού η «εκτύπωση» χρήματος δεν δείχνει να δουλεύει τροφοδοτώντας μόνο φούσκες. Με την αμερικανική οικονομία να στριμώχνεται ξανά επικίνδυνα στη θηλιά της ύφεσης και του χρέους, με την ανεργία να υποχωρεί πολύ δύσκολα.
O Κ. Ρόγκοφ είναι διάσημος οικονομολόγος από το Harvard. Η ευφυΐα του πιστοποιείται από το τίτλο του Grandmaster στο σκάκι. Έχει θητεύσει στο ΔΝΤ και στη Fed.
Το 2010 δημοσίευσε με την K. Ράινχαρτ το βιβλίο "Αυτή τη φορά είναι αλλιώς" ("This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly"). Στο βιβλίο περιγράφονται όλες οι κρίσεις χρέους από το 1820 μέχρι το 2010 κι έτσι ο Ρόγκοφ έγινε μια «αυθεντία» στις κρίσεις χρέους.
Νεο-κεΙνσιανοί οικονομολόγοι, όπως ο Κρούγκμαν, αντέκρουσαν τα συμπεράσματα επισημαίνοντας ότι η συσχέτιση που παρατηρείται μεταξύ χρέους και ανάπτυξης δεν αποδεικνύει ότι το χρέος οδηγεί σε χαμηλότερη ανάπτυξη ("reverse causation").
Ο Τζ. Μπερνστάιν, οικονομολόγος των Δημοκρατικών, έδωσε μεγάλη δημοσιότητα στο θέμα, το οποίο συμπυκνώνεται στο παραπάνω γράφημα. Οι νεώτεροι υπολογισμοί σημειώνει δεν δείχνουν τόσο μεγάλη διαφορά στην ανάπτυξη. Ειδικά όμως στο κρίσιμο θέμα της ανάπτυξης όταν το δημόσιο χρέος τρέχει πάνω από το 90% του ΑΕΠ, η ανάπτυξη είναι... θετική!
Ουπς...
Οι Ρόγκοφ και Ράινχαρτ σε γενικές γραμμές απαντούν ότι δεν υπάρχουν τόσο μεγάλες διαφορές στις δύο μελέτες καθώς τα συμπεράσματα είναι κοντά. Αλλά μάλλον ισχύει αυτό που λένε συχνά πολλοί:
Αφού η πραγματικότητα δεν ισχύει με τα θέλω μας, τότε ας αλλάξουμε την πραγματικότητα.
Έτσι στη  συγκεκριμένη περίπτωση, ένας επιφανής οικονομολόγος με αμφισβητούμενα συμπεράσματα, χρησιμοποιήθηκε, άκριτα από τους θιασώτες της λιτότητας και τους απολογητές του καπιταλισμού και των αδιεξόδων του... με κάθε κόστος.
Αδιέξοδο
Ομως, δεν υπάρχει κανένα σημάδι από τη μεριά των νεο-κεΙνσιανών ότι η «ποσοτική χαλάρωση» (QE- «εκτύπωση» χρήματος) φέρνει αποτελέσματα. Η βρετανική μεταποίηση παραμένει στα τάρταρα, παρόλο που η τιμή της λίρας έχει πέσει. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την απασχόληση στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το Μάρτη δημιουργήθηκαν 88 χιλιάδες θέσεις εργασίας, λιγότερες από τις μισές από ό,τι είχε προβλεφθεί, σημειώνει ο Αλεξ Καλλίνικος, καθηγητής ευρωπαϊκών σχέσεων στο King’s College στο Λονδίνο.
Η ευρύτερη εικόνα δείχνει στασιμότητα και όχι ολοκληρωτική κατάρρευση. Σύμφωνα με τον μαρξιστή οικονομολόγο Μάικλ Ρόμπερτς, “το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας επεκτείνεται, έστω και αν σέρνεται. Μόνο η Ευρωζώνη βρίσκεται σε σημαντική συρρίκνωση”.
Η ποσοτική χαλάρωση είναι λανθασμένο φάρμακο γιατί αυτό που εμποδίζει την ανάπτυξη δεν είναι η έλλειψη χρήματος. Οι εταιρείες χρησιμοποίησαν την Μεγάλη Ύφεση του 2008-2009 για να συμπιέσουν χειρότερα τους εργάτες τους. Στις ΗΠΑ τα κέρδη ανά εργαζόμενο διπλασιάστηκαν ανάμεσα στο 2002 και το 2012.
Ωστόσο, ο Ρόμπερτς υπολογίζει ότι το αμερικάνικο ποσοστό κέρδους -δηλαδή τα κέρδη αναλογικά με τα κεφάλαια που έχουν επενδύσει οι εταιρείες- βρίσκεται χαμηλότερα από τις πιο σημαντικές πρόσφατες κορυφώσεις του το 1997 και το 2005. Έτσι, τα αφεντικά κάθονται πάνω στα κέρδη τους περιμένοντας για καλύτερες μέρες. Μπορεί να χρειαστεί να περιμένουν πολύ.
Κώστας Σαρρής, k.sarris@eleftherotypia.net